90 năm Ngày Nhà báo Việt Nam
Mặc Lâm, biên tập viên
RFA
2015-06-20
2015-06-20
- In
trang này
- Chia sẻ
- Ý kiến
của Bạn
- Email
90 năm Ngày Nhà báo Việt Nam 
Một sạp báo vỉa hè Hà Nội
chụp hôm 26/6/2012
AFP photo
Your browser does not support the audio element.
Chiếc dù mang tên “nhạy cảm”
Ngày Báo chí Việt Nam năm nay được cho là kỷ niệm 90 năm khi tờ
báo của chủ tịch Hồ Chí Minh xuất bản tại Quảng Châu vào năm 1925. Giới làm báo
Việt Nam nói gì về ngày này khi mà quyền phát biểu trung thực của họ đã bị
khống chế từ nhiều chục năm qua dưới chiếc dù mang tên “nhạy cảm”?
Báo chí Việt Nam cũng tương tự với các nước thuộc khối Cộng sản
trước khi sụp đổ, được định hướng theo chính sách nhất định của nhà nước và bất
cứ tờ báo nào cũng phải tuân theo quy luật này nếu muốn tồn tại. Những định
hướng do Ban Tuyên giáo trung ương chỉ đạo xuống địa phương đã làm nhiều tờ báo
không thể viết lên sự thật đang xảy ra tại địa phương tờ báo cũng như các trăn
trở của xã hội về các diễn biến tiêu cực trong chính quyền đi ngược lại với
quyền lợi hay nguyện vọng người dân.
Ngay trong lý luận dạy trong các trường Văn và trường Báo chí do
Ban tuyên giáo Trung ương chỉ đạo, về mặt nội dung chương trình đào tạo thì điều
tôi trăn trở nhất là tính trung thực của nhà báo.
-Đại tá Bùi Văn Bồng
-Đại tá Bùi Văn Bồng
Tờ báo bị định hướng như con ngựa thồ mang hai miếng che mắt chỉ
chạy hay dừng theo giây cương của mã phu và do đó sự trung thực của tờ báo bị
triệt tiêu tới mức thấp nhất. Mặc dù ngay khi ngồi tại một ngôi trường báo chí,
sinh viên được dạy rằng thiên chức cao nhất của một nhà báo là sự trung thực
nhưng khi trình diện để nhận việc tại bất cứ tòa soạn của một tờ báo nào thì
người sinh viên ấy hiểu ra rằng sự trung thực là con dao vô hình sẵn sàng kết
liễu nghề nghiệp của người làm báo tại Việt Nam.
Đại tá Bùi Văn Bồng, nhà báo quân đội, nguyên trưởng đại diện báo QDND
khu vực đồng bằng sông Cửu Long cho biết những nhận định của ông về lý luận và
thực tiển của việc trung thực trong báo chí, ông nói:
“Ngay trong lý luận dạy trong các trường Văn và trường Báo chí do Ban
tuyên giáo Trung ương chỉ đạo, về mặt nội dung chương trình đào tạo thì điều
tôi trăn trở nhất là tính trung thực của nhà báo. Nhưng khi đào tạo ra xong rồi
và trực tiếp làm việc tại các tòa soạn báo và vào biên chế rồi thì người ta lại
bị trói buộc. Bởi người ta muốn tính trung thực như trong lý luận báo chí mà
nhà nước đã dạy thì không thực hiện được trọn vẹn hay là có tự do để mà thực
hiện.
Những chủ trương đường lối, những chỉ đạo của đảng buộc người ta phải
né bớt sự trung thực. Vấn đề đặt ra là tính trung thực, tính kịp thời và thời
sự của báo chí… tất cả những cái đó đều phải chịu sự bảo đảm một cách chắc
chắn: đó là bài báo muốn được đăng thì người ta phải coi trọng cái “tính đảng”.”
Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam chính thức ra mắt hoạt động vào ngày
4 tháng 7 năm 2014.
“Tính đảng” là một khái niệm buộc mọi hoạt động của người sinh
hoạt tư tưởng phải tuân theo một cách nghiêm khắc. Đảng ở đây được hiểu là sự chỉ
đạo tùy thời điểm và tùy vào vai trò lãnh đạo của mỗi cá nhân. Tính đảng biến
thiên nhưng không vượt ra cái khung o ép mọi bài viết, hình ảnh, quan điểm đi
ngược lại lợi ích của đảng chứ không phải lợi ích của người dân, kể cả lợi ích
của thông tin trung thực.
“Tính đảng này nó không rõ ràng.
Tính đảng đúng ra về quan điểm đường
lối các mặt hay về thực hiện theo các nghị quyết đảng thì người ta vẫn luôn
luôn bảo đảm được. Nhưng tính đảng buộc người ta phải viết mà uốn ngòi bút hoặc
là bài báo phải vo tròn nắn vuông để nó phù hợp với sự chỉ đạo của đảng, nhất
là đảng bộ đảng ủy trực tiếp quản lý tờ báo đó và sau đó là chỉ đạo chung của
Ban tuyên giáo Trung ương để bảo đảm được thì rất là khó! Cái tính đảng nó cứ
trùm lên hết mà khi nó đã trùm lên rồi thì các tính khác như tính chân thật,
tính thời sự, tính nhân dân rồi tính dân chủ và các thứ nó bị nhạt đi hết. Nếu
anh không theo tính đảng thì bài báo không được đăng mà thậm chí nhà báo còn bị
phê bình hay mất biên chế không được làm trong tòa soạn nữa mà phải làm nghề
khác.”
Khái niệm "nhạy cảm"
Cơ quan báo chí được hiểu là hoàn toàn được sở hữu bởi nhà nước do
bài vở của họ chỉ viết theo một chiều duy nhất. Tuy nhiên không phải tờ báo nào
cũng chấp nhận sự bao cấp này, tại thành phố Hồ Chí Minh hai tờ báo tiên khởi
thoát ra sự khống chế ấy là Thanh Niên và Tuổi Trẻ, hai tờ báo này được xem là
mạnh nhất nước khi con số ấn bản hàng ngày của nó có khi lên tới gần nủa triệu
tờ.
Nhà báo Nguyễn Công Khế, 23 năm làm Tổng biên tập cho tờ Thanh Niên chia
sẻ:
“Phải nói rằng nghề báo ở Việt Nam gian nan nhất. Nếu như tôi để mà
tồn tại được cỡ 23 năm trong vai trò Tổng biên tập thì rất gian nan. Phía chính
quyền phía những người có quyền kể cả giới quản lý báo chí họ chưa đánh giá hết
tác dụng tốt, nhiều mặt của báo chí. Thực ra với tâm huyết và nhiệt huyết phải
nói người làm báo Việt Nam tôi nghĩ không thua bất cứ ở đâu. Ở các nước khác
nếu khó khăn 1 thì người làm báo Việt Nam khó khăn 10. Điều kiện, tập quán, thể
chế đều khó khăn.
Tính đảng buộc người ta phải viết mà uốn ngòi bút hoặc là bài báo phải
vo tròn nắn vuông để nó phù hợp với sự chỉ đạo của đảng, nhất là đảng bộ đảng
ủy trực tiếp quản lý tờ báo đó và sau đó là chỉ đạo chung của Ban tuyên giáo
Trung ương.
-Đại tá Bùi Văn Bồng
Tờ Thanh Niên của tôi và tờ Tuổi Trẻ là hai tờ sống được bằng cái đồng
tiền của chính mình từ lúc tôi xây dựng cho tới giờ này cũng như tờ Tuổi Trẻ
lên trên nửa triệu bản trong điều khó như Việt Nam mà tụi tôi làm được thì phải
nói là một kỳ công. Người đọc họ đánh giá đúng và lịch sử báo chí đánh gái
đúng. Phải nói thẳng về cái đối xử, vì báo nhà nước, báo đoàn thể mà, thì cách
đối xử của Tổng biên tập nhiều khi bất công. Tôi nói thật, những người trong
báo chính thống như vậy thì tôi nghĩ cách xử sự đối với cá nhân những người làm
báo nó cũng bất công lắm.”
Tin tức là thực phẩm chính nuôi sống một tờ báo nhưng bị bóp nghẹt
qua cụm từ “nhạy cảm” khiến hai chữ “báo chí” không phù hợp với định nghĩa phổ
quát của thế giới. Có tờ báo liều lĩnh đăng tải tin tức về Biển Đông có lợi cho
người muốn đọc tin nhưng xét thấy có hại cho chính sách đối ngoại của Việt Nam
với Trung Quốc nên bị ra lệnh gỡ bỏ khỏi bản tin là điều xảy ra thường xuyên
trên mọi tờ báo lớn nhỏ của Việt Nam.
Tránh viết tin vì lo nhạy cảm khiến thông tin bị nhiễu qua các
tầng số chồng chéo lên nhau khiến người đọc trong nước tìm tới internet và từ đó
phát sinh các chuyển biến có tính tự phát khiến nhà nước không thể tìm ra một
đối sách toàn vẹn để vừa bao biện nguồn tin vừa tránh cho dân chúng không bị
lạc vào những vùng tin tức sai lệch do bóp méo dù vô tình hay hữu ý.
Nhà báo Võ
Văn Tạo kể lại kinh nghiệm của ông về vấn đề này:
“Cái khái niệm nhạy cảm khi mà tôi chưa làm báo thì tôi đã biết cái
khái niệm đó rồi mặc dù không biết từ đâu đưa ra nhưng đã có chữ “nhạy cảm”.
Cái đó có lúc thì có văn bản chỉ đạo, có lúc anh em phóng viên cũng như các tòa
soạn tự ràng buộc mình với chữ “nhạy cảm” đó cho nên anh em trong giới chúng
tôi hay gọi đùa với nhau là “tự thiến”. Tự nhiên cứ nghĩ, à cái việc này nó có
đụng chạm gì đây không hài lòng khi bị đề cập tới, trong tòa soạn hay phóng
viên cũng lại hay dùng từ “nhạy cảm” với nhau có nghĩa là “né” đi không đụng
chạm tới.
Hồi chiến tranh thực ra khi tôi đã trưởng thành bắt đầu đi bộ đội rồi
từ hồi đó không đặt ra. Báo chí hồi đó theo tôi biết ở ngoài bắc chỉ có tuyên
truyền thôi chảng có vần đề gì khác cả. Tuyệt nhiên không có một ý kiến nào,
một bài viết nào phản biện với chủ trương đường lối cả. Trong chiến tranh là
như thế.”
Người đọc quay lưng với báo chí chính thống để đọc báo từ các
trang lề trái trên mạng phần nào nói lên hiện trạng báo chí Việt Nam trong bối cảnh
bị che chắn mọi phía, đã khiến báo chí ngày một lún sâu hơn vào vũng lầy độc
quyền mà không một nước văn minh nào trên thế giới chấp nhận cho nền báo chí
của nước họ.
Nhiều phóng viên kỳ cựu Việt Nam cho rằng Ngày Nhà Báo Việt Nam
mỗi năm ăn mừng một lần trong suốt 90 năm qua nhưng chưa khi nào các nhà báo có
cơ hội ngồi lại với nhau để cùng yêu cầu một việc đơn giản và quan trọng nhất:
Được phép viết sự thật, và vì vậy Việt Nam vẫn chưa có một nền báo chí đúng
nghĩa.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment