Toàn trị hay không toàn trị ?
Nguyễn Thị Từ Huy
2015-02-05
2015-02-05
- In
trang này
- Chia sẻ
- Ý kiến của Bạn
- Email
Cảnh sát mặc thường phục bắt giữ sinh viên biểu
tình chống Trung Quốc.
AFP photo
Cách đây mấy tháng, nhân sự việc cuộc tranh chấp quyền lực tại một
trường đại học tư trở thành một cuộc chiến truyền thông và gây sốt trên báo
chính thống một thời gian dài, vì muốn hiểu thực chất của vấn đề, tôi bỏ thời
gian tìm hiểu phương thức tổ chức của trường học Việt Nam thì đi tới chỗ phát
hiện ra rằng : không chỉ ở các trường
công, mà ở tất cả các trường học, tổ chức đảng được phát triển rất
mạnh mẽ, chi phối chặt chẽ các hoạt động của trường.
Điều này đặt tôi trước một câu hỏi : xã hội Việt Nam đương
thời có phải là một xã hội toàn trị hay không ?
Dĩ nhiên không thể có câu trả lời ngay lập tức, và cũng không thể
có câu trả lời đầy đủ, nếu không có các nghiên cứu đủ sâu và đủ rộng.
Ở đây tôi dùng định nghĩa của Hannah Arendt về chủ nghĩa toàn trị
như một quy chiếu, trong đó, bà nêu ra năm đặc điểm chính : một chính đảng duy nhất,một xã hội đám đông,
một ý thức hệ thâm nhập khắp mọi phương diện của đời sống xã hội và đời sống cá nhân,khủng bố
và tuyên truyền.
Nếu dựa vào định nghĩa này tôi giả định là chúng ta có thể đồng ý
với nhau rằng xã hội Việt Nam thể hiện tính toàn trị trên 4 điểm : một chính
đảng duy nhất, một xã hội đám đông, khủng bố và tuyên truyền.
Riêng vấn đề ý thức hệ có thể gây tranh cãi. Ít nhất có thể có mấy
quan niệm như sau :
1. Ở Việt Nam chỉ có một ý thức hệ duy nhất là ý
thức hệ cộng sản chủ nghĩa.
2. Thực ra ý thức hệ cộng sản chủ nghĩa chỉ còn
tồn tại trong đầu óc của bộ phận nắm quyền lãnh đạo và một bộ phận đảng viên
trong sạch và vẫn giữ lý tưởng từ thời quá khứ (mà dân gian gọi là « đảng
viên nhưng mà tốt »). Còn đối với đa số dân chúng, ý thức hệ cộng sản chủ
nghĩa chẳng còn có ý nghĩa gì nữa.
3. Ngay cả trong đầu óc của bộ phận cầm quyền và
bộ phận trí thức nô có nhiệm vụ « nghiên cứu cơ bản về khoa học xã hội,
cung cấp các luận cứ khoa học cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định
đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển nhanh và bền
vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa » (trích « Giới
thiệu VHLKHXHVN » :http://www.vass.gov.vn/noidung/gioithieu/Pages/gioi-thieu-tong-hop.aspx),
thì ý thức hệ cộng sản chủ nghĩa cũng không còn tồn tại. Trên thực tế, nó chỉ
là cái bình phong, là phương tiện mà người ta nhất thiết phải duy trì để mưu
cầu quyền lực và quyền lợi vật chất.
Ở đây tôi không có ý định trình bày quan niệm cá nhân. Trước một
vấn đề quá phức tạp như vậy, muốn có ý kiến, cần phải có các nghiên cứu cẩn thận.
Trước mắt, xin trình bày một vài hiện tượng có thể nắm bắt được cụ thể và cho
phép tiếp tục suy nghĩ về vấn đề này.
Và cụ thể trong bài này tôi chỉ đề cập đến một hiện tượng :
sự tồn tại của mạng lưới tổ chức đảng trong xã hội.
Đề cập đến hiện tượng này nhằm trả lời câu hỏi : « Liệu
các tổ chức đảng có phải là đang thâm nhập khắp mọi phương diện đời sống xã hội
hay không ? » (chỉ xét về đời sống xã hội, còn đời sống cá nhân không
bàn ở đây, chúng tôi sẽ trở lại vào một dịp khác).
Ví dụ về trường học được nêu lên ở đầu bài này cho thấy rằng trong
mọi lĩnh vực của đời sống: quân đội, an ninh, luật, y tế, giáo dục, văn hóa,
truyền thông (tất cả các loại hình truyền thông), trong mọi phạm vi xã hội:
nông thôn, thành thị, miền núi… đảng nhất định thiết lập sự kiểm soát và khẳng
định tham vọng củng cố quyền lực tuyệt đối của đảng. Không có một lĩnh vực nào
được phép phi chính trị, bằng chứng hùng hồn là những ai đòi quân đội phải phi
chính trị để bảo vệ Tổ quốc sẽ bị xếp vào « thế lực thù địch ». Nhưng
« phi chính trị » ở đây phải được hiểu theo cách của đảng, nghĩa là
không một lĩnh vực nào được phép nằm ngoài sự kiểm soát của đảng, và mọi lĩnh
vực đều phải phục vụ đảng.
Còn có một lĩnh vực mà thoạt nhìn ta có thể nghĩ rằng sự kiểm soát
của đảng không đến nỗi chặt chẽ, rằng, kể từ thời kỳ đổi mới, để phát triển đất
nước, có thể đảng sẽ nới lỏng và chừa một khoảng tự do nhất định cho nó,
đó là lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là khu vực kinh doanh tự do (nghĩa là không
thuộc vào thành phần kinh tế nhà nước). Ta có thể nghĩ rằng khu vực kinh tế tư
nhân và nước ngoài thì không phải chịu sự giám sát của đảng.
Tuy nhiên thực tế hoàn toàn không phải như vậy.
Chúng ta hãy đọc bài báo vừa mới công bố ngày 20/1/2015 trên « Tạp
chí Xây dựng Đảng » , bài báo có nhan đề : « Tổ chức
đảng trong doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước - Thực trạng và giải pháp »,
ở đường link :
Chúng ta sẽ thấy rằng, đối với doanh nghiệp tư nhân và doanh
nghiệp nước ngoài, ngay từ năm 1996, « Bộ Chính trị (khoá VIII) đã
có Chỉ thị số 07-CT/TW "Về tăng cường công tác xây dựng đảng và các đoàn
thể nhân dân trong các doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công
ty cổ phần tư nhân (gọi tắt là doanh nghiệp tư nhân) và doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài" ».
Như vậy, tổ chức đảng tồn tại và phát triển ngay cả trong các công
ty nước ngoài !!!
Bài báo cho biết : « Nếu như năm 1996, khi có Chỉ thị
07-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa VIII), gần như chưa có tổ chức đảng trong
DNNKVNN thì đến hết năm 2013, theo thống kê của Ban Tổ chức Trung ương,
đã có 5.656 tổ chức cơ sở đảng và 175.793 đảng viên trong các DNNKVNN. Tính đến
cuối năm 2013, trong các đảng bộ tỉnh, thành phố, có một số đảng bộ có số lượng
tổ chức đảng, đảng viên trong các DNNKVNN tăng mạnh, như: Hà Nội: số tổ chức
đảng 1.095 và số đảng viên 22.268. Tương tự, TP. Hồ Chí Minh là 978 và 15.645;
Đồng Nai 143 và 6.769; Hải Phòng 320 và 2.925…
Nhiều tổ chức đảng, đoàn thể nhân dân trong doanh nghiệp đã thể hiện
được vai trò, vị trí của mình, góp phần tích cực vào sự ổn định và phát triển
của doanh nghiệp. Nhiều nơi tổ chức đảng hoạt động tốt đã góp phần thúc đẩy sản
xuất, tham gia giải quyết hợp lý các tranh chấp, ngăn chặn kịp thời đình công
bất hợp pháp. Một số chủ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng nhận thức
được vai trò tích cực của tổ chức đảng trong doanh nghiệp và tạo điều kiện cho
tổ chức đảng hoạt động.
»
Đây có phải là nguyên nhân khiến cho kinh tế Việt Nam lẽ ra có thể
hóa rồng trong những năm 1990, nhưng rốt cuộc từ sau năm 2000 đã không thể nào
cất cánh được ? Rất mong có được câu trả lời từ các nhà kinh tế học có tâm
huyết với đất nước.
Còn có cái gì trên đất nước này có thể thoát khỏi vòng kim cô của
đảng ? Như thế đã có thể gọi là toàn trị hay chưa ?
Dĩ nhiên tôi vẫn chưa có câu trả lời cuối cùng.
Phải đánh giá năng lực của tổng bí thư đương nhiệm như thế nào cho
chính xác? Ông quả thực không hổ danh là tiến sĩ xây dựng đảng. Ông cùng với bộ
máy các cấp của mình quả thực đã nỗ lực để biến đảng trở thành « trăm tay
nghìn mắt », hiện diện khắp nơi và kiểm soát toàn bộ xã hội Việt Nam. Chỉ
có điều ông không thấy rằng tay mắt của đảng càng phát triển thì đất nước càng
lụn bại, văn hóa suy đồi, luật pháp băng hoại, giáo dục suy vi…
Nhưng có lẽ tổng bí thư đương nhiệm không chỉ giỏi xây dựng đảng ở
trong lãnh thổ Việt Nam. Liệu đảng có thể sử dụng cả những người làm khoa học,
những người thuộc tầng lớp trí thức của Việt Nam đang sống và làm việc ở nước
ngoài trong việc tiếp tay cho đảng mở rộng tầm kiểm soát của đảng ? Cánh
tay của đảng có được nối dài trên khắp thế giới không ? Có lẽ một vài quý
vị độc giả sẽ cảm thấy buồn cười trước câu hỏi ngớ ngẩn này của tôi.
Tôi cũng
tự cảm thấy mình khôi hài khi đặt câu hỏi một cách kỳ cục như vậy.
Nhưng đôi khi một vài câu hỏi ngớ ngẩn lại rất có thể cho phép ta nhìn
thấy một thể chế toàn trị vươn dài cánh tay của nó tới tận giới hạn nào. Hoặc,
nếu nhìn từ góc độ khác, có thể thấy : kể cả những người sống trong một
thế giới không-toàn-trị cũng có thể hưởng lợi từ một thiết chế toàn trị dù nó ở
cách xa vạn dặm. Những người ấy, bằng cách cộng hưởng với nó mà củng cố sức
mạnh cho nó, và giúp nó trường tồn trên chính sự suy vong của dân tộc.
Nguyễn Thị Từ Huy
*Nội dung bài viết không phản ảnh quan điểm của RFA.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment